فرصت‌ها و چالش‌ های هوش مصنوعی در مذاکرات دیپلماتیک

چکیده:

با ورود فناوری‌های نوین به عرصه روابط بین‌الملل، دیپلماسی سنتی دچار تغییرات اساسی شده است؛ به‌ویژه با ظهور هوش مصنوعی که فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی را برای فرایندهای دیپلماتیک به ارمغان آورده است. این مقاله به بررسی این سؤال کلیدی می‌پردازد: هوش مصنوعی چگونه بر مذاکرات دیپلماتیک اثر می‌گذارد؟ چارچوب نظری این پژوهش بر اساس نظریه سازه‌انگاری (با تمرکز بر نقش هنجارها، معنا و گفتمان در سیاست جهانی) شکل‌گرفته است. این ترکیب امکان تحلیل جامع از کارکردهای فنی هوش مصنوعی و تأثیر آن بر ادراکات و تعاملات دیپلماتیک را فراهم می‌آورد.یافته‌های تحقیق، که بر اساس تحلیل منابع و مطالعات موردی از جمله مذاکرات اتحادیه آفریقا، نشست‌های زیست‌محیطی و ربات دیپلماتیک آتیلا به‌دست‌آمده، نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل داده‌ها، پیش‌بینی سناریوها، شناسایی زمینه‌های توافق و تسهیل تصمیم‌گیری نقش مؤثری ایفا کند. بااین‌حال، چالش‌هایی نظیر سوگیری الگوریتمی، تضعیف قضاوت انسانی، تهدیدات امنیتی و بحران اعتماد نیز به‌شدت مطرح هستند.نتیجه‌گیری مقاله بر ضرورت تنظیم‌گری بین‌المللی، حفظ نقش انسانی و توسعه اخلاق فناورانه در دیپلماسی دیجیتال تأکید می‌کند.

واژگان کلیدی:

هوش مصنوعی- دیپلماسی – مذاکرات -روابط بین‌الملل

 مقدمه

تحولات سریع در حوزه فناوری، به‌ویژه در زمینه هوش مصنوعی (AI)، تأثیرات عمیقی بر ساختارها و فرایندهای سنتی در روابط بین‌الملل داشته است. یکی از حوزه‌هایی که به‌شدت تحت‌تأثیر این تغییرات قرار گرفته، دیپلماسی بین‌المللی و مذاکرات چندجانبه است. دیپلماسی که همواره نیازمند تحلیل دقیق اطلاعات، درک متقابل فرهنگی و تصمیم‌گیری‌های حساس بوده، اکنون با ورود فناوری‌های مبتنی بر AI، دگرگونی‌های بنیادینی را تجربه می‌کند. هوش مصنوعی باقابلیت پردازش داده‌های کلان، پیش‌بینی روندهای سیاسی و شبیه‌سازی سناریوهای مذاکراتی، ابزارهایی را فراهم کرده که می‌توانند عملکرد دیپلمات‌ها را بهبود بخشیده و تعاملات بین‌المللی را ارتقا دهند.

بیان مسئله این پژوهش در زمینه این تحولات جدید شکل‌گرفته است. دیپلماسی معاصر دیگر محدود به گفت‌وگوهای محرمانه و تبادل یادداشت‌های رسمی نیست؛ بلکه در بستر دیجیتال و با استفاده از ابزارهای فناورانه نوینی مانند دیپ‌فیک، ترجمه هم‌زمان، تحلیل بلادرنگ احساسات و کلان‌داده‌ها، با سرعت و پیچیدگی فزاینده‌ای در حال تحول است (EU Business School, 2025). این فناوری‌ها هم‌زمان فرصت‌ها و تهدیدهایی را به وجود آورده‌اند: از یک سو، امکان پیش‌بینی بحران‌ها، شناسایی زمینه‌های توافق و افزایش کارایی مذاکرات را فراهم می‌کنند و از سوی دیگر، زمینه را برای تحریف اطلاعات، سوءبرداشت‌های زبانی و بحران اعتماد مهیا می‌سازند.

در این راستا، پروژه «دیپلماسی در قرن بیست و یکم» در مرکز اسکوکرافت، هوش مصنوعی را به‌عنوان یک دارایی استراتژیک در سیاست خارجی تلقی کرده و بر لزوم تدوین استانداردهای اخلاقی، شفافیت الگوریتم‌ها و همکاری میان‌دوزتی برای تنظیم هنجارهای استفاده از AI در دیپلماسی تأکید دارد (Cimmino & Rothschild, 2024, p. 29). این پروژه، هوش مصنوعی را نه‌تنها به‌عنوان ابزاری فنی بلکه به‌عنوان قدرت نرم نوین برای حفظ مزیت ژئوپلیتیکی در نظر می‌گیرد.

باتوجه‌به این تحولات، مسئله اصلی پژوهش این است که:

هوش مصنوعی چگونه بر مذاکرات دیپلماتیک اثر می‌گذارد؟

اهمیت پژوهش حاضر از دو منظر قابل‌بررسی است. نخست، از منظر علمی، این پژوهش در مرز دانش بین‌رشته‌ای روابط بین‌الملل و علوم داده قرار دارد و می‌تواند در ادبیات نوین «دیپلماسی دیجیتال» جایگاهی یابد. دوم، از منظر کاربردی، یافته‌های پژوهش می‌تواند برای سیاست‌گذاران، نهادهای بین‌المللی و دیپلمات‌ها در طراحی ابزارهای تصمیم‌سازی و تنظیم چارچوب‌های اخلاقی مفید باشد. همچنین باتوجه‌به رشد فزاینده فناوری‌های مولد مانند ChatGPT، درک دقیق از ظرفیت و محدودیت‌های آن‌ها در مذاکرات امری حیاتی است.

این مطالعه بر پایه چهارچوب نظری سازه‌انگاری (با تمرکز بر معنا و گفتمان در فرایندهای دیپلماتیک) استوار است. از یک سو، نشان می‌دهد که ابزارهای فنی مانند AI می‌توانند باعث همگرایی نهادی در حوزه‌های غیرسیاسی شوند و از سوی دیگر، سازه‌انگاری بر تأثیر AI در بازتولید معنا، زبان و ادراک دیپلماتیک تأکید دارد.

اهداف پژوهش به شرح زیر است:

1. شناسایی فرصت‌های بالقوه هوش مصنوعی در بهبود فرایندهای مذاکرات دیپلماتیک؛
2. بررسی چالش‌ها و تهدیدهای احتمالی استفاده از AI در مذاکرات سیاسی، اقتصادی و محیط‌زیستی؛
3. تحلیل نمونه‌های موردی (Case Studies) از کاربردهای AI در مذاکرات بین‌المللی؛
4. ارائه پیشنهاداتی برای بهره‌گیری مؤثر از AI در دیپلماسی با رعایت ملاحظات اخلاقی و امنیتی.

برای دستیابی به این اهداف، پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق کیفی و رویکرد تحلیل محتوای منابع ثانویه انجام شده است. داده‌ها از طریق بررسی متون علمی، مقالات پژوهشی، گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی و مطالعات موردی نظیر مذاکرات اتحادیه آفریقا، مذاکرات تغییرات اقلیمی و پروژه‌هایی مانند ربات دیپلماتیک آتیلا گردآوری شده‌اند. تحلیل داده‌ها نیز با رویکرد تفسیرگرایانه و استفاده از چارچوب نظری سازه‌انگاری انجام شده است. این روش امکان بررسی عمیق تأثیر فناوری در بسترهای سیاسی و اجتماعی را فراهم می‌کند.

در نهایت، این مقاله باهدف پر کردن شکاف نظری و کاربردی میان فناوری و روابط بین‌الملل، به تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای AI در مذاکرات دیپلماتیک می‌پردازد و سعی دارد افقی نوین در سیاست‌گذاری فناورانه در سطح جهانی ترسیم کند.

پیشینه پژوهش:

 در مقاله‌ای با عنوان «تأثیر هوش مصنوعی بر روابط بین‌الملل: به‌سوی حکمرانی جهانی الگوریتم‌ها» که توسط ویسنته گاریدو ربولدو در سال ۲۰۲۵ نوشته شده، تأثیرات چندگانه هوش مصنوعی بر ساختار قدرت، دیپلماسی و حکمرانی جهانی مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده با استفاده از دیدگاه‌های نظریه‌های واقع‌گرایی، لیبرالیسم و سازه‌انگاری، چارچوب مفهومی متنوعی برای تحلیل رقابت قدرت‌های بزرگ و تلاش‌های نهادهای بین‌المللی در زمینه حکمرانی هوش مصنوعی ارائه می‌دهد. باوجود قوت تحلیلی در ابعاد کلان و هنجاری، این پژوهش به بررسی کاربردهای می‌دانی هوش مصنوعی در مذاکرات دیپلماتیک چندجانبه نپرداخته است.

در مقاله‌ای به نام «آتیلا» که توسط دیو دی یونگه و لورا رودریگز سیما در سال ۲۰۲۴ نوشته شده، نویسندگان از هوش مصنوعی نمادین (symbolic AI) برای توسعه یک عامل مذاکره‌گر در بازی Diplomacy استفاده کرده و الگوریتمی شفاف و بدون یادگیری ماشین طراحی می‌کنند. نقطه قوت این پژوهش، شفافیت فرآیند مذاکره، قابلیت تفسیر تصمیمات و عدم وابستگی به داده‌های انسانی است. بااین‌حال، تمرکز مقاله تنها بر محیط بازی‌محور بوده و ابعاد انسانی، نهادی یا چندجانبه‌گرایی دیپلماسی بین‌الملل را نادیده گرفته است.

بر اساس مقاله «هوش مصنوعی و دیپلماسی: تحول روابط بین‌الملل در عصر دیجیتال» اثر سید شاه حسین (۲۰۲۴)، پیشینه پژوهشی زیر قابل‌ارائه است: این مقاله به‌درستی شکاف میان فناوری‌های نوین و دیپلماسی سنتی را هدف قرار داده و تلاش می‌کند با استفاده از چارچوب‌های نظری کلاسیک مانند رئالیسم، لیبرالیسم و سازه‌انگاری، نقش نوظهور هوش مصنوعی در روابط بین‌الملل را تبیین کند. از نقاط قوت آن می‌توان به پرداختن چندبُعدی به موضوع (از جنبه‌های فنی، اخلاقی، حقوقی و نظری) و ارائه مصادیق کاربردی در قالب مطالعات موردی اشاره کرد. بااین‌حال، یکی از نقاط ضعف مقاله، اتکای بیش از حد به منابع ثانویه و نبود داده‌های تجربی یا آماری ملموس است. همچنین در برخی بخش‌ها کلی‌گویی مشاهده می‌شود که می‌توانست با تحلیل عمیق‌تر جایگزین شود. مقاله از لحاظ نظری بر رویکرد ترکیبی استوار است؛ اما چارچوب نظری مشخصی برای تحلیل موردی ارائه نمی‌دهد که این امر انسجام تئوریک متن را تضعیف کرده است. به‌طورکلی، این پژوهش گامی ارزشمند در جهت گشودن افق‌های نوین در دیپلماسی دیجیتال به شمار می‌رود.

 

بر اساس مقاله «هوش مصنوعی در امنیت سایبری: ساختارهای مقاوم دیپلماسی سایبری» نوشته مایکل استولتز (۲۰۲۴)، پیشینه پژوهشی زیر قابل تدوین است: این مقاله به‌طور تخصصی بر پیوند میان دیپلماسی سایبری و فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی و اتوماسیون تمرکز دارد و به نقش تحولی آن‌ها در سیاست خارجی ایالات متحده می‌پردازد. از نقاط قوت این پژوهش، رویکرد کاربردی آن در تحلیل سیاست‌های سایبری و ارائه چارچوبی برای دیپلماسی سایبری مقاوم است. همچنین مقاله از منابع روز و مطالعات موردی واقعی بهره برده و از منظر راهبردی و عملیاتی به موضوع پرداخته است. بااین‌حال، ضعف مقاله در فقدان تحلیل نظری منسجم و عدم استفاده از چارچوب‌های نظری کلاسیک روابط بین‌الملل مانند رئالیسم یا سازه‌انگاری مشهود است. مقاله بیشتر جنبه سیاست‌محور دارد تا نظری و همین موضوع موجب کاهش عمق تحلیلی آن در برخی بخش‌ها شده است. به‌طور کلی، مقاله سهم مهمی در توسعه گفتمان دیپلماسی سایبری ایفا کرده و مسیر پژوهش‌های آینده در این حوزه را هموار ساخته است.

بر اساس مقاله «دیپلماسی و هوش مصنوعی: تأملاتی درباره کمک عملی به مذاکرات دیپلماتیک» نوشته فولکر اشتانزل و دانیل فولزن (۲۰۲۲)، پیشینه پژوهشی زیر قابل‌ارائه است: این مقاله با رویکردی پژوهشی و کاربردی، ظرفیت‌های بالقوه هوش مصنوعی را در تقویت فرایندهای مذاکرات دیپلماتیک بررسی می‌کند و از طریق دو مطالعه موردی (اتحاد گمرکی آلمان و اتریش و قطعنامه جرائم سایبری در سازمان ملل) به تحلیل عملی استفاده از هوش مصنوعی در موقعیت‌های تاریخی و معاصر می‌پردازد. نقطه قوت اصلی مقاله، تبیین دقیق چارچوب تحلیلی مذاکرات دیپلماتیک شامل منابع قدرت، استراتژی و شخصیت مذاکره‌کنندگان است که زمینه مناسبی برای ارزیابی تأثیر هوش مصنوعی فراهم می‌آورد. بااین‌حال، نقطه‌ضعف مقاله در فقدان بررسی تجربی کاربردهای واقعی هوش مصنوعی در دیپلماسی فعلی است و بیشتر بر مبنای رویکردی فرضی پیش می‌رود. همچنین نویسندگان استفاده از هوش مصنوعی را به‌عنوان ابزار مکمل (و نه جایگزین) برای تصمیم‌گیری انسانی توصیه می‌کنند که نشان از درک واقع‌بینانه نسبت به محدودیت‌های فناوری دارد. به‌طور کلی، مقاله چارچوبی تأمل‌برانگیز برای آینده‌پژوهی در دیپلماسی داده‌محور ارائه می‌دهد و بر ضرورت تدوین راهبرد داده‌ای در سیاست خارجی تأکید می‌ورزد.

مفاهیم نظری:

سازه‌انگاری به‌عنوان یکی از نظریه‌های نوظهور در روابط بین‌الملل، به‌ویژه پس از پایان جنگ سرد، به جایگاه ویژه‌ای دست یافت؛ زیرا نظریه‌های غالب مانند رئالیسم و لیبرالیسم نتوانستند به‌خوبی این رویداد تاریخی را تبیین کنند. بر خلاف این نظریه‌ها که دولت را به‌عنوان بازیگری عقلانی و خودمحور می‌نگرند، سازه‌انگاری بر نقش عاملیت انسانی و معانی اجتماعی تأکید دارد. بر این اساس، پایان جنگ سرد بیشتر ناشی از تحولات ایده‌ای و ادراکات اجتماعی مردم بود تا رقابت قدرت‌های بزرگ (Theys, 2018: 1).

در مرکز سازه‌انگاری این ایده قرار دارد که واقعیت‌های اجتماعی و معنایی نه از ساختارهای مادی بلکه از تعاملات و باورهای انسانی شکل می‌گیرند. همان‌طور که ونت اشاره می‌کند، تهدیدآمیز بودن یک سلاح به خود سلاح بستگی ندارد بلکه به معنایی وابسته است که دیگر بازیگران به آن می‌دهند  این دیدگاه امکان تغییر را نیز فراهم می‌آورد زیرا ایده‌ها و معانی قابلیت تحول دارند. در نظریه سازه‌انگاری، عاملیت و ساختار رابطه‌ای دیالکتیکی دارند. ساختارهای بین‌المللی نه‌تنها کنش بازیگران را شکل می‌دهند بلکه خود نیز نتیجه‌ی بازتولید مداوم کنش‌ها و تعاملات اجتماعی‌انداین نگاه زمینه‌ای فراهم می‌کند تا تحولات فناورانه مانند ظهور هوش مصنوعی نه صرفاً به‌عنوان «ابزار»، بلکه به‌عنوان بخشی از شبکه‌های معنایی و هنجاری تحلیل شود. از منظر سازه‌انگاری، هویت‌ها و منافع دولت‌ها از تعاملات اجتماعی ناشی می‌شوند و نه از پیش‌فرض‌های ثابت. این تعاملات، به همراه هنجارهای جهانی، درک کنشگران از خود و دیگران را شکل می‌دهند و در نتیجه، اقدامات آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند (Theys, 2018: 1-2). در زمینه هوش مصنوعی، می‌توان استدلال کرد که فناوری نه به‌عنوان «ابزاری خنثی»، بلکه به‌عنوان بازتابی از هنجارها، ارزش‌ها و مفروضات اجتماعی مهندسان و سیاست‌گذاران توسعه می‌یابد.

در راستای سازه‌انگاری، برخی پژوهشگران تأکید می‌کنند که حتی فناوری‌هایی که به‌ظاهر «عینی» و «علمی» به نظر می‌رسند، محصول فرآیندهای اجتماعی و فرهنگی‌اند. طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های هوش مصنوعی، مانند دیگر فناوری‌ها، تحت تأثیر مفروضاتی درباره انسان، هوش، عقلانیت و نظم اجتماعی قرار دارد (Arsenault, 2023: 3). به عبارت دیگر، «تکنولوژی» نیز بخشی از ساخت اجتماعی واقعیت است و به نوبه خود بر بازتعریف ساختارهای اجتماعی تأثیر می‌گذارد.

با توجه به نقش هنجارها در سازه‌انگاری، توسعه و استفاده از هوش مصنوعی را می‌توان در پرتو هنجارهای جهانی تحلیل کرد. از آنجا که بسیاری از نظام‌های هوش مصنوعی در زمینه‌های نظامی، اقتصادی و اجتماعی به‌کار می‌روند، توجه به پیامدهای هنجاری آن‌ها ضروری است. به‌عنوان مثال، تصمیم‌گیری خودکار توسط ماشین‌ها، سؤالات مهمی درباره مسئولیت، عدالت و تبعیض مطرح می‌کند که نیازمند بازاندیشی در چارچوب‌های اخلاقی است. در حالی که سازه‌انگاری متعارف بر روابط علّی میان ساختارهای ایده‌ای و کنش‌های سیاسی تمرکز دارد، سازه‌انگاری انتقادی به بررسی چگونگی شکل‌گیری هویت‌ها، دانایی‌ها و هنجارها می‌پردازد (Theys, 2018: 2). کاربرد این دیدگاه در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند در تحلیل چگونگی اجتماعی‌شدن مفاهیمی همچون «هوشمندی»، «امنیت» یا «تهدید» در بسترهای محلی و جهانی بسیار مفید باشد.

سازه‌انگاری با تمرکز بر تعامل، معنا، هویت و هنجار، چارچوب نظری فراهم می‌آورد که از طریق آن می‌توان فناوری‌های نوظهور را به‌عنوان پدیده‌هایی اجتماعی تحلیل کرد. در این چارچوب، هوش مصنوعی نه تنها به‌عنوان یک دستاورد فناورانه بلکه به‌عنوان پدیده‌ای هنجاری و معنا-ساز تلقی می‌شود. چنین رویکردی می‌تواند به فهم بهتر پیامدهای سیاسی، اجتماعی و اخلاقی توسعه هوش مصنوعی در نظم بین‌المللی کمک کند (Arsenault, 2023: 3).

متن مقاله:

۱-فرصت‌ها در فرآیندهای دیپلماتیک

۱-۱-نقش در تحلیل و پیش بینی

۱-۱-۱-نقش در تحلیل داده‌ها:

فناوری‌های هوش مصنوعی به عنوان نیرویی تحول‌آفرین در دیپلماسی، مدیریت فرایندها و تصمیم‌گیری‌ها را به‌طور بنیادین تغییر می‌دهند. این مدل‌ها قادر به تحلیل روندهای رسانه‌های اجتماعی، گزارش‌های خبری و داده‌های اقتصادی هستند و می‌توانند سناریوهای احتمالی و مداخلات دیپلماتیک را پیش‌بینی کنند. این تحلیل بلادرنگ به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا در مذاکرات حساس، تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. هوش مصنوعی با توانایی تحلیل پیش‌بینانه، تحولی در دیپلماسی پیشگیرانه ایجاد کرده و امکان شناسایی رخدادهای سیاسی اقتصادی قبل از وقوع را فراهم می‌آورد. این قابلیت به کشورها کمک می‌کند تا استراتژی‌های مؤثری برای مداخله طراحی کرده و از بی‌ثباتی جهانی جلوگیری کنند .(Yavuzcan, 2024)

با ورود هوش مصنوعی به سیاست خارجی، این فناوری تأثیر زیادی بر ارتباطات، مذاکره و مدیریت روابط بین‌المللی دارد. توانایی آن در پردازش داده‌ها و تحلیل روندهای ژئوپلیتیکی به دیپلمات‌ها در تصمیم‌گیری آگاهانه کمک می‌کند و می‌تواند رخدادهای دیپلوماتیک را پیش‌بینی کرده و به دولت‌ها امکان اقدام پیشگیرانه بدهد. با وجود مزایای بالا، این فناوری چالش‌هایی برای اصول دیپلماسی مانند صداقت ایجاد می‌کند .(Mathew, 2024)

بر اساس نظر کارشناسان، هوش مصنوعی که هنوز در مراحل اولیه خود است، انتظار می‌رود تحلیل مذاکرات پیچیده را بهبود بخشد. این فناوری می‌تواند همکاری‌ها را تسهیل کرده، به فرآیندهای تصمیم‌گیری کمک کند، بسیج استراتژیک را پشتیبانی کند و محصولات و محتوای مرتبط تولید کند .(CCHN, 2024: 30)

هوش مصنوعی می‌تواند در مذاکرات دیپلماتیک با تحلیل داده‌های تاریخی، مدل‌سازی سناریوها و پیشنهاد استراتژی‌های مؤثر به دیپلمات‌ها کمک کند و زمینه‌های مشترک برای توافق را شناسایی کند. در آینده، این فناوری به ابزاری قدرتمند برای دیپلمات‌ها تبدیل خواهد شد و شامل پردازش زبان، ترجمه، تحلیل داده‌های کلان و شبیه‌سازی مذاکرات خواهد بود. سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند مذاکرات قبلی را تحلیل کرده و بهترین راهبردها را پیشنهاد دهند و امکان تمرین سناریوهای مختلف را فراهم کنند. در حالی که دیپلمات‌های انسانی نقش مرکزی خود را حفظ خواهند کرد، آینده دیپلماسی به سمت همکاری انسان و هوش مصنوعی پیش می‌رود و تصمیم نهایی همچنان به انسان سپرده می‌شود (Kamban, 2024).

۲-۱-۱ پیش بینی رفتارهای طرف مقابل

ابزارهای هوش مصنوعی با شبیه‌سازی سناریوها، پیش‌بینی نتایج و نگارش پیشنهادات به مذاکره‌کنندگان کمک می‌کنند و آمادگی استراتژیک‌تر را فراهم می‌آورند. مدل‌های هوش مصنوعی شامل تجزیه‌وتحلیل پیش‌بینی‌کننده، پردازش زبان طبیعی (مانند( ChatGPT) و مدل‌های تصمیم‌گیری )مانند DQN و (PPO هستند. خطرات شامل وابستگی بیش از حد به پیش‌بینی‌ها، احتمال تفسیر نادرست مواضع و نگرانی‌های اخلاقی مرتبط با تصمیم‌گیری خودکار است .(Mostafaei and coworkers, 2025: 13)

بررسی نحوه تحول مذاکرات دیپلماتیک با استفاده از هوش مصنوعی از طریق ارائه شبیه‌سازی‌ها و مدل‌های پیش‌بینی‌کننده به منظور هدایت توسعه استراتژی اهمیت دارد. ابزارهایی مانند ChatGPT می‌توانند این فرآیند را با پیش‌بینی مواضع طرف مقابل و نگارش ارتباطات دیپلماتیک بهبود بخشند. اگرچه این فناوری‌ها می‌توانند کارایی را افزایش داده و استراتژی‌های مبتنی بر داده ارائه دهند اما خطراتی مانند وابستگی بیش از حد به فناوری و ناهماهنگی با قضاوت‌های انسانی نیز مطرح است. بنابراین ضروری است رویکردی متعادل اتخاذ شود که کاربرد هوش مصنوعی با نظارت انسانی ترکیب گردد تا نتایج مؤثر حاصل شود .(Mostafaei and coworkers, 2025: 12)

به‌طور مثال، کشور کنیا در ارزیابی واکنش جهانی به مواضع دیپلماتیک خود، از فناوری‌های تحلیل احساسات مبتنی بر هوش مصنوعی استفاده کرده است؛ به‌ویژه در مذاکرات اتحادیه آفریقا و جامعه شرق آفریقا .(Mungai & Onyango, 2024: 219)

۳-۱-۱- تحلیل مذاکرات دیپلماتیک

هوش مصنوعی قادر است داده‌ها را سریع‌تر و با دقت بیشتری از انسان‌ها تحلیل کند و این موضوع امکان استفاده از آن در تحلیل اطلاعات مذاکرات دیپلماتیک را مطرح می‌کند. دو مطالعه موردی به بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در دیپلماسی، از جمله نظارت خودکار بر رسانه‌ها در فرآیند مذاکره، پرداخته‌اند. هرچند هوش مصنوعی هنوز خطاهایی دارد و نمی‌تواند جایگزین قضاوت دیپلمات‌های باتجربه شود اما به عنوان یک ابزار کمکی پتانسیل قابل توجهی در آماده‌سازی و اجرای مذاکرات دیپلماتیک دارد .(Stanzel, Voelsen,2022:2 )

سیستم‌های هوش مصنوعی مدرن در مذاکرات تجارت بین‌المللی برای تحلیل متون و شناسایی زمینه‌های اختلاف به کار می‌روند و می‌توانند پیشنهادهایی برای دستیابی به توافق ارائه دهند که به فرآیند مذاکره کمک می‌کند(Hossain et al. , 2024, p. 4).

دو معیار اصلی برای سنجش ارزش افزوده عبارتند از: ۱) کارایی که شامل ارزیابی اطلاعات با منابع کمتر و دستیابی سریع‌تر به نتایج است و ۲) کیفیت تحلیل که باید بینش‌های استراتژیکی ارائه دهد و شانس موفقیت مذاکره‌کنندگان را بهبود بخشد (Stanzel, Voelsen,2022: 7).

۴-۱-۱- نقش در پیش بینی نتایج مذاکرات

هوش مصنوعی دیپلماسی به عنوان مجموعه‌ای از ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای دیپلمات‌ها و وسایل دیپلماسی سنتی عمل می‌کند. این ابزارها با افزایش کارایی دیپلمات‌ها و نمایندگان دولت، در انجام وظایفی مانند پیش‌بینی، نگارش اسناد، خلاصه‌سازی و تحلیل داده‌ها کمک می‌کنند. پیشرفت‌های اخیر در دیپلماسی، آن را از رویه‌های محرمانه به دیپلماسی دیجیتال تبدیل کرده است (Hachkevych, 2024: 6).

هوش مصنوعی می‌تواند در پیش‌بینی نتایج سیاست‌ها، شبیه‌سازی مذاکرات و تحلیل مخاطرات ژئوپولیتیکی مفید باشد. با این حال، استفاده از داده‌های ناقص یا مغرضانه ممکن است به خروجی‌های اشتباه و تصمیمات بحران‌آفرین در مذاکرات دیپلماتیک منجر شود .(Hasan, 2024)

۲-۱- نقش در تصمیم‌سازی و هدایت مذاکرات

۱-۲-۱– نقش در استدلال و پیش بینی دیپلومات ها

استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی شفاف و تفسیرپذیر در مذاکرات دیپلماتیک می‌تواند اعتماد طرفین را افزایش دهد و از سوءتفاهم جلوگیری کند. همچنین پیشرفت‌های اخیر در این سیستم‌ها، بهبود استدلال استراتژیک را ممکن می‌سازد و به دیپلمات‌ها این امکان را می‌دهد که رویکردهای مختلف را در تمرین‌ها و شبیه‌سازی‌های آموزشی قبل از مذاکرات واقعی آزمایش کنند(Tuset Varela, 2024: 105-106).

۲-۲-۱- نقش در تصمیم سازی برای دیپلومات ها

هوش مصنوعی در مذاکرات دیپلماتیک با تحلیل داده‌های غیرسنتی مانند رسانه‌های اجتماعی و تصاویر ماهواره‌ای، بینش‌های استراتژیک ارائه می‌دهد که به تصمیم‌گیری سریع‌تر و آگاهانه‌تر کمک می‌کند .(Tuset Varela, 2024: 103) هوش مصنوعی با ترکیب داده‌های پویا مانند نقشه‌های حملات سایبری و ارتباطات دیپلماتیک، از تصمیم‌گیری در زمان واقعی در دیپلماسی سایبری حمایت می‌کند. این ادغام به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا به سرعت تصمیمات آگاهانه بگیرند مخصوصا در محیط‌های سرعت در تصمیم گیری بسیار حیاتی است . (Stoltz, 2024: 6)

هوش مصنوعی می‌تواند با ارائه توصیه‌های بلادرنگ و تحلیل موقعیت‌های سیاسی، مذاکرات دیپلماتیک را بهبود بخشد و کارایی و کیفیت تصمیم‌گیری را افزایش دهد .(Hossain et al. , 2024, 8) این فناوری با تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و ارائه بینش‌ها، به دیپلمات‌ها در اتخاذ تصمیمات سیاستی کمک می‌کند. سازمان ملل از این فناوری برای شناسایی نشانه‌های هشدار اولیه درگیری‌ها و نقض حقوق بشر بهره می‌برد. همچنین ابزارهای ترجمه زبان مبتنی بر هوش مصنوعی، ارتباط دیپلمات‌ها را تسهیل کرده و با ارائه خدمات ترجمه همزمان، سرعت مذاکرات و درک متقابل بین کشورها را افزایش می‌دهند (Benaicha, 2024: 49).

استفاده از هوش مصنوعی در دیپلماسی به تصمیم‌گیری دقیق‌تر کمک می‌کند. تحلیل داده‌ها توسط هوش مصنوعی به دیپلمات‌ها این امکان را می‌دهد که تصمیمات استراتژیک‌تری اتخاذ کنند که به تقویت سیاست‌های خارجی و همکاری‌های بین‌المللی منجر می‌شود .(Yavuzcan, 2024) همچنین این فناوری می‌تواند به دیپلمات‌ها در تحلیل و گردآوری اطلاعات برای پیش‌بینی منازعات، درک افکار عمومی و شناسایی روندهای جهانی کمک کند که این امر به اتخاذ رویکردی پیشگیرانه منجر می‌شود .(Kamban, 2024)

ابزارهای هوش مصنوعی می‌توانند احساسات و نیت‌های طرف‌های مذاکره را از طریق تحلیل لحن و محتوای گفتار ارزیابی کنند. این فناوری قادر به شناسایی الگوهای مذاکراتی و پیش‌بینی نتایج احتمالی است که به تنظیم استراتژی‌های مذاکره کمک می‌کند. با پردازش زبان طبیعی (NLP)، مکالمات را در زمان واقعی ترجمه و تحلیل کرده و سوءتفاهم‌های زبانی و فرهنگی را کاهش می‌دهد. یکی از کاربردهای کلیدی این فناوری، شبیه‌سازی سناریوهای مختلف مذاکره است که به دیپلمات‌ها امکان آزمایش استراتژی‌ها قبل از مذاکرات واقعی را می‌دهد

.(Konovalova, 2023: 522-524)

هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار کاربردی در دیپلماسی و سیاست خارجی، به دیپلمات‌ها در تصمیم‌گیری، نگارش اسناد و تحلیل روندها کمک می‌کند. این فناوری‌ها قادر به تحلیل داده‌های بزرگ برای شناسایی روندها و پیش‌بینی تحولات آینده هستند. به ویژه در مذاکرات بین‌المللی، مانند مسائل تغییرات اقلیمی، تحلیل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به ذینفعان کمک می‌کند تا روندهای زیست‌محیطی را پیش‌بینی و منابع را بهینه تخصیص دهند .(Garrido Rebolledo, 2025: 13) هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های پیچیده در زمان واقعی، وظایف روزمره را خودکار کرده و بینش‌هایی برای تصمیم‌گیری در مذاکرات دیپلماتیک فراهم می‌کند (Lisenco, 2025: 41).

۳-۲-۱- نقش در هدایت مذاکرات

هوش مصنوعی در دیپلماسی نقش مهمی در هدایت تصمیم‌گیری بر پایه داده‌ها دارد. با توجه به وفور اطلاعات، چالش اصلی دیپلمات‌ها پردازش و تفسیر به‌موقع این داده‌هاست. هوش مصنوعی قادر است حجم زیادی از داده‌ها را از منابع مختلف تحلیل کرده و روندها و تغییرات جهانی را شناسایی کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی قادرند تغییرات در افکار عمومی کشورهای خاص را شناسایی کنند و به دیپلمات‌ها این امکان را می‌دهند که راهبردهای خود را بر اساس آن تنظیم کنند. این دیپلماسی مبتنی بر داده به دولت‌ها کمک می‌کند تا نیازها و ترجیحات ملت‌های دیگر را بهتر درک کرده و سیاست‌های خارجی مؤثرتری تدوین کنند (Hasan, 2024).

۴-۲-۱- نقش آفرینی در موفقیت مذاکرات

تکنیک‌های یادگیری ماشین قادرند الگوهای مذاکرات و توافق‌نامه‌های صلح گذشته را شناسایی کرده و احتمال موفقیت مذاکرات صلح‌آمیز را تعیین کنند که می‌تواند به بهبود تاکتیک‌های مذاکره و میانجی‌گری کمک کند. (Hossain et al. , 2024, p. 8). سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند با تحلیل توافقات تاریخی و روندهای ژئوپولیتیکی، به دیپلمات‌ها در مذاکرات پیچیده کمک کنند. این توانایی به پیش‌بینی پیامدهای استراتژی‌های مختلف و شبیه‌سازی سناریوهای آینده کمک می‌کند و به دولت‌ها این امکان را می‌دهد تا تأثیرات سیاست‌ها را پیش از اجرا بررسی کنند (Hasan, 2024).

۳-۱- نقش در بهینه‌سازی فرآیند کذاکرات

۱-۳-۱- نقش در مدریت و بهبود فرآیند مذاکرات

هوش مصنوعی فرصتی مهم برای افزایش کارایی فرآیندهای دیپلماتیک فراهم می‌کند. مذاکرات بین‌المللی نیازمند تحلیل و ترکیب حجم زیادی از اطلاعات هستند. در گذشته، دیپلمات‌ها به تیم‌های تحلیلگر وابسته بودند اما اکنون هوش مصنوعی می‌تواند این کار را سریع‌تر انجام داده و الگوها را شناسایی و پیش‌بینی‌هایی برای تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی ارائه دهد .(Hasan, 2024) هوش مصنوعی به عنوان ابزاری برای بهبود کارایی و دقت در تصمیم‌گیری‌های دیپلماتیک شناخته شده است. این فناوری قادر است حجم زیادی از اطلاعات را پردازش کرده و بینش‌هایی ارائه دهد که مذاکرات را مؤثرتر می‌کند. به ویژه در مذاکرات چندجانبه، سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند شبیه‌سازی‌هایی از نتایج احتمالی ارائه دهند و به دیپلمات‌ها در اصلاح استراتژی‌هایشان کمک کنند. این قابلیت در زمینه‌هایی مانند کنترل تسلیحات و توافق‌نامه‌های تجاری که شامل داده‌های پیچیده و ذینفعان متعدد هستند، بسیار ارزشمند است (Garrido Rebolledo, 2025: 14).

ادغام راه‌حل‌های هوش مصنوعی در دیپلماسی عمومی و مذاکرات بین‌المللی، فرآیندهای دیپلماتیک را به طور اساسی تغییر داده است. این پیشرفت‌ها می‌توانند به بهبود تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، افزایش کارایی مذاکرات و دگرگونی چارچوب‌های سنتی دیپلماسی کمک کنند و ممکن است به ظهور دیپلماسی مبتنی بر هوش مصنوعی منجر شوند (Harada, 2024).

مطالعه «تأملاتی بر کمک عملی به مذاکرات دیپلماتیک» نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود مذاکرات دیپلماتیک، مانند مذاکرات اتحادیه گمرکی آلمان-اتریش و قطعنامه «جرایم سایبری» سازمان ملل، کمک کند. نویسنده به توانایی هوش مصنوعی در تحلیل داده‌ها، توسعه سناریوها و پیش‌بینی رفتار دولت‌ها، به‌ویژه در مجمع عمومی سازمان ملل، اشاره می‌کند. کاربردهای هوش مصنوعی شامل تحلیل پویایی‌های مذاکره و نظارت خودکار رسانه‌ها در بحث‌های دیپلماتیک است. نکته کلیدی این است که هوش مصنوعی به فعالیت‌های دیپلماتیک کمک می‌کند اما جایگزین قضاوت انسانی نمی‌شود .(Frey, 2024: 121)

هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل حجم وسیعی از داده‌های دیپلماتیک، ارزیابی توافق‌های تاریخی و ارائه راهبردهای بهینه برای مذاکره، به بهبود فرآیندهای مذاکره کمک کند. با بهره‌گیری از مدل‌های پیش‌بینی و تحلیل احساسات، این فناوری قادر است بهترین روش‌ها برای بحث‌های حساس را شناسایی کرده و نتایج دیپلماتیک را ارتقا دهد.چالش‌های اخلاقی هوش مصنوعی در دیپلماسی شامل تقویت تعصبات، تولید اخبار جعلی و ویدیوهای دیپ‌فیک و عدم پاسخگویی در تصمیمات خودکار است که می‌تواند به سوء‌تفاهم و بی‌اعتمادی بین کشورها منجر شود. ایجاد چارچوب‌های حاکمیتی شفاف و بین‌المللی برای استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود مذاکرات و مدیریت بحران‌ها کمک کند. سازمان ملل و نهادهای چندجانبه در تعریف این استانداردها و حمایت از دیپلماسی مجهز به هوش مصنوعی نقش کلیدی دارند .(Muhutdinova, 2025)

مذاکرات تنها به یافتن راه‌حل‌های بهینه محدود نمی‌شود و شامل مدیریت احساسات، درک ظرافت‌ها و ایجاد اعتماد بین طرف‌ها برای رسیدن به توافقی مبتنی بر مصالحه است. هوش مصنوعی در یافتن راه‌حل‌های بهینه خوب عمل می‌کند اما در جنبه‌های انسانی مذاکره ناتوان است. دیپلماسی نیازمند قضاوت موقعیتی و زمینه‌ای است که هوش مصنوعی قادر به ارائه آن نیست. این فرآیند شامل درک لحظه‌ای، فهم عمیق زمینه‌ها و برقراری ارتباطات واقعی می‌باشد (Kurbalija, 2024).

۲-۳-۱-توسعه ابزارهای مورد استفاده دیپلومات ها

مدل‌های هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های تاریخی و الگوهای فعلی، می‌توانند نتایج احتمالی حرکات دیپلماتیک و رویدادهای ژئوپولیتیکی را پیش‌بینی کنند. این امر به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا سناریوهای پیچیده‌تری طراحی کرده و واکنش‌های مناسب‌تری آماده کنند. همچنین با پیشرفت داده‌های علمی، دیپلمات‌ها به جای سفر، از پلتفرم‌های دیجیتال برای مذاکره و حل تعارضات استفاده می‌کنند. در نهایت، هوش مصنوعی با خودکارسازی تحلیل داده‌ها و فعالیت‌های کنسولی، ابزارها و روش‌های دیپلماتیک را تغییر خواهد داد و به بهبود تحلیل و مدل‌سازی پیش‌بینی در روابط بین‌الملل کمک می‌کند .(Yıldırım,2025)

دستیارهای مجازی و چت‌بات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به دیپلمات‌ها در فرآیندهای ارتباطی و مذاکره یاری رسانند. این ابزارها توانایی ترجمه فوری، نظارت بر مکالمات دیپلماتیک و حتی ارائه کمک در مدیریت بحران‌های دیپلماتیک از طریق هشدارهای خودکار و پیشنهادات را دارند .(Muhutdinova, 2025) ابزارهای ترجمه و تفسیر مبتنی بر هوش مصنوعی برای رفع موانع زبانی ضروری هستند و دقت زبانی را در گفت‌وگوهای دیپلماتیک حفظ می‌کنند. این سیستم‌ها ارتباط زنده و همزمان را در چند زبان فراهم می‌آورند و به افزایش درک متقابل و همکاری در نشست‌های بین‌المللی و مذاکرات کمک می‌کنند .(Yavuzcan, 2024)

هوش مصنوعی با ارائه ترجمه آنی، به دیپلمات‌ها از کشورهای مختلف در برقراری ارتباط مؤثر کمک می‌کند. این ابزارها موانع زبانی را کاهش داده و امکان گفت‌وگو بدون نیاز به مترجم انسانی را فراهم می‌آورند. این امر نه تنها مذاکرات را تسریع می‌کند بلکه با انتقال دقیق‌تر ظرافت‌های زبانی، درک متقابل را نیز افزایش می‌دهد .(Hasan, 2024)

هوش مصنوعی بسیاری از وظایف دیپلماتیک را به‌طور خودکار انجام می‌دهد، از جمله برنامه‌ریزی جلسات و مدیریت اسناد حساس. این خودکارسازی زمان و منابع انسانی را آزاد کرده و به کارکنان دیپلماتیک اجازه می‌دهد بر ابعاد استراتژیک تمرکز کنند و اثربخشی مذاکرات را افزایش دهند .(Yavuzcan, 2024)

هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها و خودکارسازی گزارش‌گیری، به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا بر تعامل و اقناع تمرکز بیشتری داشته باشند. در آینده، دیپلمات‌ها احتمالاً زمان بیشتری را به تعاملات چهره‌به‌چهره با همتایان خود اختصاص خواهند داد. ابزارهای هوش مصنوعی در حال حاضر در زمینه‌هایی مانند ترجمه زبانی و تحلیل داده‌ها به مذاکرات کمک می‌کنند اما موفقیت در مذاکره به طور بنیادی وابسته به ویژگی‌های انسانی است. این فناوری می‌تواند دیپلمات‌ها را از کارهای بوروکراتیک رها کرده و به آن‌ها اجازه دهد بر دیپلماسی واقعی تمرکز کنند (Kurbalija,2024).

هوش مصنوعی در استراتژی دیپلماتیک مانند یک بازیکن ماهر شطرنج عمل می‌کند و قادر است سناریوهای پیچیده را تحلیل کند و متغیرهای نادیده‌گرفته‌شده را در نظر بگیرد. این فناوری می‌تواند سناریوهای مذاکره صلح را شبیه‌سازی کرده و به دیپلمات‌ها بینش‌هایی درباره نتایج احتمالی استراتژی‌های مختلف ارائه دهد. این مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده در مذاکرات حساس با ارائه وضوح درباره خطوط قرمز و واکنش‌های احتمالی طرف مقابل، بسیار ارزشمند است .(Frey, 2024: 111)

سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند مزیت رقابتی قابل توجهی برای مذاکره‌کنندگان فراهم کنند اما در مذاکرات نیمه‌ساختارمند مانند مذاکرات اقلیمی، احتیاط لازم است زیرا این موارد نیازمند قضاوت انسانی هستند. ربات‌های دیپلماتیک می‌توانند به داده‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دسترسی داشته و با رقبای خود به‌طور مؤثرتری مذاکره کنند. این ربات‌ها در مذاکرات چندجانبه مانند توافق‌نامه تغییرات اقلیمی پاریس زمان را صرفه‌جویی کرده و با ارائه راه‌حل‌های متنوع از بن‌بست‌های سیاسی جلوگیری می‌کنند (Yawar et al. , 2025: 56).

هوش مصنوعی می‌تواند دیپلماسی و روابط بین‌الملل را تقویت کند. ابزارهای ارتباطی مبتنی بر هوش مصنوعی گفت‌وگو بین ملت‌ها را تسهیل و موانع زبانی را برطرف می‌کنند. همچنین این فناوری با ارائه بینش‌های داده‌محور، فرآیندهای تصمیم‌گیری را پشتیبانی کرده و زمینه‌های همکاری را شناسایی می‌کند. توانایی هوش مصنوعی در ترویج گفت‌وگو و درک متقابل، پتانسیل آن را برای تقویت دیپلماسی بین‌المللی و ارتقای ثبات جهانی نشان می‌دهد .(Kolade, 2024: 25)

هوش مصنوعی به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا وظایف خود را سریع‌تر و مؤثرتر انجام دهند و ابزارهای آن به تدریج کاربرپسندتر خواهند شد. در آینده، ابزارهای تخصصی بیشتری برای دیپلماسی توسعه می‌یابند. با این حال، دیپلمات‌ها باید از “قوانین ایمنی” آگاه باشند که شامل درک خطرات، حفظ حریم خصوصی داده‌ها و اجرای استراتژی‌های رفتاری مانند بررسی و به‌روزرسانی منظم سیستم‌ها برای جلوگیری از مشکلات است .(Hachkevych, 2024: 6-7)

تاکئو هارادا در مطالعه خود به افزایش بار کاری کارکنان خدمات دیپلماتیک ژاپن به دلیل آمادگی‌های روزمره برای جلسات مجلس اشاره می‌کند و بر اهمیت استفاده از هوش مصنوعی مولد به‌عنوان ابزاری برای بهبود کارایی تأکید می‌کند. او نتایج این مطالعه و پیامدهای آن را برای ایجاد محیط کاری بهتر در ژاپن و دیگر کشورها گزارش می‌دهد .(Harada, 2024)

این سرویس مبتنی بر هوش مصنوعی برای حل مسائل واقعی کاربران طراحی شده و بر درک و مدیریت تغییرات در تیم‌های دیپلماتیک تأکید دارد. هدف این است که فناوری به‌عنوان ابزاری برای بهبود تعاملات دیپلماتیک دیده شود، نه تهدید. تیم توسعه‌دهنده با اجتناب از جنبه مولد هوش مصنوعی، ریسک‌های مرتبط با پاسخ‌های نادرست و اطلاعات غلط را کاهش داده است. با توجه به اینکه ۹۵٪ کاربران پاسخ‌های صحیحی از منابع پیشنهادی دریافت کرده‌اند، این فناوری می‌تواند در مذاکرات کنسولی و تعاملات رسمی مؤثر باشد و نشان‌دهنده واقعی شدن استفاده از هوش مصنوعی در دیپلماسی است (Cavanaugh, 2024).

تأثیر ترجمه ماشینی در دیپلماسی قابل توجه است. ابزارهایی مانند گوگل ترنسلیت سرعت و دسترسی به ترجمه را افزایش داده و ارتباطات دیپلماتیک را تسهیل می‌کنند. با این حال، اتکا به این سیستم‌ها می‌تواند منجر به سوءتفاهم‌ها شود زیرا ظرافت‌های زبان دیپلماتیک و ارجاعات فرهنگی اغلب از توانایی‌های ترجمه ماشینی فراتر است. آینده هوش مصنوعی در این زمینه امیدوارکننده است زیرا می‌تواند به بهبود دقت ترجمه و تحلیل اسناد دیپلماتیک کمک کند و بینش‌هایی درباره روندهای تاریخی و الگوهای مذاکرات ارائه دهد .(Yan, 2024: 9)

هوش مصنوعی می‌تواند دیپلماسی را با ساده‌سازی فرآیندها، بهبود ارتباطات و ارائه بینش‌های ارزشمند متحول کند و به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر کمک نماید (Kamban, 2024).

دکتر باجما تأکید کرد که هوش مصنوعی هنوز به هوش عمومی مصنوعی (AGI) نرسیده و یادگیری ماشین با شناخت انسانی متفاوت است. او از شرکت‌کنندگان خواست که هوش مصنوعی را ابزاری برای تکمیل تخصص انسانی ببینند، نه جایگزینی برای آن، به‌ویژه در مذاکرات دیپلماتیک که نیازمند درک انسانی است (Bajema, 2024).

همکاری انسان و هوش مصنوعی می‌تواند به ساده‌سازی وظایف روزمره و ارائه پشتیبانی در زمان واقعی به مترجمان کمک کند. سیستم‌های تفسیر همزمان با هوش مصنوعی می‌توانند در رویدادهای زنده به مترجمان پیشنهاداتی ارائه دهند و بار شناختی آن‌ها را کاهش دهند.(Asadova, 2024). این همکاری به مترجمان اجازه می‌دهد تا بر جنبه‌های پیچیده‌تر ارتباطات دیپلماتیک تمرکز کنند و کارایی و دقت را افزایش دهند. در موقعیت‌های بحرانی مانند همه‌گیری کووید-۱۹، پلتفرم‌های دیجیتال با ابزارهای هوش مصنوعی نقش مهمی در انتشار سریع اطلاعات چندزبانه داشتند، هرچند که نظارت انسانی همچنان ضروری بود(Barman, 2024: 42).

آینده فناوری در ترجمه دیپلماتیک به توسعه سیستم‌هایی بستگی دارد که دقت زبانی را با آگاهی فرهنگی و اخلاقی ترکیب می‌کنند. پیشرفت‌های پردازش زبان طبیعی و یادگیری ماشینی مدل‌های ترجمه‌ای را ارائه می‌دهند که با نیازهای زبان دیپلماتیک سازگارند. اما این پیشرفت‌ها باید تحت چارچوب‌های اخلاقی با اولویت شفافیت، بی‌طرفی و حساسیت فرهنگی هدایت شوند (Mirzayev, 2024: 43).

۳-۳-۱-هوش مصنوعی بعنوان ابزار مکمل دیپلومات ها

دکتر باجما تأکید کرد که هوش مصنوعی هنوز به هوش عمومی مصنوعی (AGI) نرسیده و یادگیری ماشین با شناخت انسانی متفاوت است. او از شرکت‌کنندگان خواست که هوش مصنوعی را به‌عنوان ابزاری مکمل برای تخصص انسانی در نظر بگیرند، به‌ویژه در مذاکرات دیپلماتیک که نیازمند درک انسانی است .(Bajema, 2024)هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری در دیپلماسی، از جمله از طریق مترجمان مجازی، زمان را کاهش داده و ارتباطات را تسهیل می‌کند. ابزارهایی مانند “چت‌جی‌پی‌تی” می‌توانند دیپلمات‌ها را آماده کرده و با تحلیل داده‌ها، توصیه‌های مفیدی ارائه دهند. در مذاکرات، هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان دستیار مجازی عمل کند. با پیشرفت سیستم‌های هوش مصنوعی احتمالاً روزی به سطح هوش مصنوعی عمومی خواهیم رسید که به‌عنوان عاملی مستقل در تعاملات بین‌المللی عمل کند .(Moore, 2023: 30)

۱-۳-۳-۱- مطالعه موردی ابزار فرضی ربات دیپلومات آتیلا بعنوان ابزار مکمل:

ربات‌های دیپلماتیک با واگذاری وظایف ثانویه به هوش مصنوعی، مذاکرات دیپلماتیک را تسهیل می‌کنند، در حالی که دیپلمات‌های انسانی همچنان فرآیندهای سیاسی مهم را مدیریت می‌کنندهوش مصنوعی در مذاکرات دیپلماتیک، به‌ویژه در مذاکرات چندجانبه مانند توافق‌نامه‌های تغییرات اقلیمی، با ارائه راه‌حل‌های متنوع و صرفه‌جویی در زمان، از بن‌بست‌های سیاسی جلوگیری می‌کند. همچنین ربات‌های مذاکره‌کننده در فرآیندهای حقوقی و استخدامی نیز کاربرد دارند (Molaee, 2025: 209).

در یک تحقیق، ربات جدیدی به نام آتیلا^* برای بازی دیپلماسی طراحی شده که مبتنی بر روش‌های هوش مصنوعی نمادین است .(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 2) این ربات از ماژول D-Brane (DBTM) استفاده می‌کند که در اصل برای تصمیم‌گیری‌های تاکتیکی ساخته شده بود اما با استفاده از یک روش ابتکاری، از آن برای تصمیم‌گیری‌های مذاکره‌ای نیز بهره گرفته می‌شود. این روش شامل شبیه‌سازی حالتی است که در آن آتیلا کنترل ارتش‌های خودش و متحدش را در اختیار دارد و سپس پیشنهاد حاصل از این حالت به عنوان توافق به متحد پیشنهاد می‌شود .(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 2)

نویسندگان می‌گویند این روش فقط محدود به دیپلماسی نیست و می‌تواند در حوزه‌های دیگر نیز کاربرد داشته باشد، مثل مذاکره میان شرکت‌های لجستیکی برای تبادل بار کامیون‌ها .برای اجرای این روش، داشتن دانش تقریبی از اولویت‌های حریف ضروری است اما نویسندگان معتقدند که این اطلاعات معمولاً در دسترس است یا می‌توان آن را حین اجرا مدل‌سازی کرد. یکی از مزایای کلیدی آتیلا، شفافیت عملکرد آن و عدم نیاز به تنظیم پارامترهاستالبته این ربات برای رقابت با انسان‌ها طراحی نشده و فقط در نسخه‌ای از بازی به کار می‌رود که در آن همه توافق‌ها الزام‌آور هستند .(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 2-3)

آتیلا ابتدا فقط با یک حریف مذاکره می‌کند سپس این قابلیت به چند حریف تعمیم داده می‌شود. در این فرآیند برای هر بازیکن حالت بازی خاصی شبیه‌سازی می‌شود که در آن ارتش‌های آن بازیکن به آتیلا اختصاص داده شده‌اند(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 8-11)آتیلا .همچنین از یک استراتژی پیشنهاددهی ترکیبی بهره می‌برد که بر پایه الگوریتم MiCRO و یک تابع زمانی است. فقط در صورتی پیشنهاد جدید ارائه می‌دهد که هم حریف عقب‌نشینی کرده باشد و هم زمان برای چنین پیشنهادی مناسب باشد (de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 11).اگر توافقی حاصل شود، آتیلا به آن پایبند می‌ماند و دستورات مربوط را اجرا می‌کند اما اگر توافقی حاصل نشود، مثل یک عامل عادی بدون مذاکره رفتار خواهد کرد .(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 12)

آزمایش‌ها نشان دادند که آتیلا نسبت به نسخه بدون مذاکره خودش و نسبت به سایر ربات‌های مذاکره‌کننده مثل Gunma و Saitama عملکرد بهتری دارد .(de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 13-14) این موفقیت در حالی است که

Attila*

آتیلا از یادگیری ماشین یا داده‌های قبلی استفاده نمی‌کند و تنها با منطق و شبیه‌سازی مذاکره عمل می‌کند (de Jonge & Rodriguez Cima, 2024: 14).

۱-۴- رویکردهای نوین در به‌کارگیری هوش مصنوعی

۱-۴-۱- رویکرد سناریو نویسی و شبیه سازی مذاکرات

سیستم‌های سناریوسازی مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند به مذاکرات دیپلماتیک کمک کنند. این سیستم‌ها سناریوها را سریع‌تر و با هزینه کمتر از فرآیندهای انسانی توسعه می‌دهند و با پیش‌فرض‌های کم‌تری به مسائل نزدیک می‌شوند که احتمال ارائه پیشنهادات نوآورانه را افزایش می‌دهد،مدل‌های هوش مصنوعی آموزش‌دیده با حجم زیادی از متن، قابلیت ایجاد سناریوسازی خودکار و ارائه راهنمایی‌های مشخص در مذاکرات را دارند اما نیاز به آزمایش فعال و گسترده دارند (Stanzel, Voelsen,2022: 16,27,32).

در شرایطی که مذاکرات به سرعت تغییر می‌کنند، سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند سناریوهای مفیدی برای استراتژی مذاکره‌کنندگان ارائه دهند،نتیجه‌گیری مطالعه این است که هوش مصنوعی می‌تواند به ابزاری مهم و ضروری برای آماده‌سازی و اجرای مذاکرات دیپلماتیک تبدیل شود .(Stanzel, Voelsen,2022: 8)

هوش مصنوعی با شبیه‌سازی سناریوهای مذاکره، به دیپلمات‌ها در آزمایش استراتژی‌های خود قبل از مذاکرات واقعی کمک می‌کند و می‌تواند نتایج ممکن را پیش‌بینی کند تا آماده‌سازی بهتری برای مذاکرات پیچیده فراهم آورد (Hussain, 2024, p. 997).

مدل‌های یادگیری ماشین، به‌ویژه یادگیری تقویتی، در شبیه‌سازی و آزمایش استراتژی‌های دیپلماتیک موفق بوده و به بهبود استراتژی‌های مذاکره کمک می‌کنند. این مدل‌ها با تحلیل تجربیات گذشته، بهترین رویکردها را برای مسائل کنونی شناسایی می‌کنند .(Hossain et al. , 2024, p. 11)

هوش مصنوعی با شبیه‌سازی سناریوهای دیپلماتیک بر اساس داده‌های تاریخی و جاری، به برنامه‌ریزی استراتژیک کمک می‌کند. این شبیه‌سازی‌ها به سیاست‌گذاران در درک نتایج ممکن و توسعه برنامه‌های پیش‌بینی یاری می‌رسانند. این مزیت در مذاکرات معاهده سایبری بین‌المللی نمایان شد، جایی که مدل‌های هوش مصنوعی به مذاکره‌کنندگان آمریکایی بینش‌هایی ارائه دادند و به آن‌ها کمک کردند تا به طور مؤثری از منافع امنیتی ایالات متحده حمایت کنند .(Stoltz, 2024: 6)

هوش مصنوعی می‌تواند در بحران‌ها با شبیه‌سازی‌ها، تحلیل داده‌ها و ارائه برنامه‌های جایگزین کمک کند اما در مواردی که جان انسان‌ها در خطر است، تصمیم‌گیری باید به عهده انسان باشد (Kurbalija,2024).

۲-۴-۱- شناسایی اولویت‌ها:

در دیپلماسی، هوش مصنوعی به تحلیل روابط بین‌الملل، پیش‌بینی روندها و شناسایی اولویت‌های استراتژیک در سیاست خارجی کمک می‌کند. این تحلیل‌ها به دیپلمات‌ها امکان درک عمیق‌تری از مسائل ژئوپلیتیکی و شناسایی زمینه‌های همکاری را می‌دهند و استراتژی‌های دیپلماتیک را بهینه‌سازی می‌کنند (Varela, 2024: 29).

۵-۱- کاربردهای خاص هوش مصنوعی در حوزه‌های فرعی دیپلماسی

۱-۵-۱-نقش در مذاکرات تجاری

سیستم‌های هوش مصنوعی با پیش‌بینی روندهای بازار و پیامدهای دیپلماتیک از طریق تحلیل الگوهای گفتمان در رسانه‌های اجتماعی، به بهبود نظارت بر رسانه‌ها و دیپلماسی تجاری کمک کرده‌اند. کنیا با مطالعه این الگوها، توانسته است فرصت‌ها و نگرانی‌های دیپلماتیک را بهتر شناسایی کند. همچنین استفاده از سیستم‌های پشتیبانی مذاکرات تجاری مبتنی بر هوش مصنوعی، جایگاه چین و آفریقای جنوبی را در دیپلماسی اقتصادی بین‌المللی تقویت کرده و نتایج مذاکرات را بهبود بخشیده است. (Mungai & Onyango, 2024: 213-219)

هوش مصنوعی می‌تواند در مذاکرات صلح و تجاری با تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی نتایج، به دیپلمات‌ها کمک کند. به عنوان مثال، “سیستم پشتیبانی مذاکره برای معاهدات بین‌المللی” اتحادیه اروپا با بررسی اسناد حقوقی، پیشنهادات و شفافیت را افزایش می‌دهد. (Hussain, 2024:992-993) با این حال، یکی از چالش‌ها، وابستگی بیش از حد به الگوریتم‌هاست که ممکن است به کاهش نقش شهود انسانی و درک نادرست از زمینه‌های فرهنگی و عاطفی منجر شود.

هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌ها و تسریع ارتباطات، فرآیندهای سیاسی و دیپلماسی دیجیتال را تغییر دهد و به طور غیرمستقیم بر مذاکرات دیپلماتیک تأثیر بگذارد. (Jafarova, 2024:62)

استفاده از فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی می‌تواند تحولی در سیاست خارجی ایجاد کند. به عنوان مثال، ابزار جدیدی که در اداره امور خارجی بریتانیا راه‌اندازی شده، قادر است به‌طور خودکار به پرسش‌های شهروندان درباره زندگی یا سفر به خارج پاسخ دهد و منابع مناسب را پیشنهاد کند. این ابزار زمان پاسخ‌گویی را از ۱۰ روز به ۵ ثانیه کاهش می‌دهد و تأثیر قابل توجهی بر تعاملات دیپلماتیک دارد .(Cavanaugh, 2024)

هوش مصنوعی و تجارت دیجیتال می‌توانند به رشد اقتصادی در شرایط رقابت جهانی کمک کنند و توسعه انرژی پاک به اهداف اقلیمی یاری می‌رساند. این حوزه‌ها به مذاکرات اقتصادی افزوده شده و برای نوآوری و ظرفیت‌سازی حیاتی هستند (Truby, 2025: 2, 20) .چین در تلاش است تا موقعیت کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را در جاده ابریشم دیجیتال تقویت کند که شامل همکاری‌های فناوری و زیرساخت‌های هوش مصنوعی است. این موضوع به پیچیدگی مذاکرات توافق‌نامه‌های تجارت آزاد افزوده و فراتر از بخش‌های سنتی مانند انرژی و امنیت رفته است. (Truby, 2025: 9)

۲-۵-۱-نقش هوش مصنوعی در مذاکرات صلح
هوش مصنوعی با ابزارهای تحلیلی پیشرفته می‌تواند در مذاکرات دیپلماتیک برای صلح و امنیت مؤثر باشد و با شبیه‌سازی سناریوهای پیچیده، به بهبود استراتژی‌های مذاکره دیپلمات‌ها کمک کند. (Tuset Varela, 2024, 103) همچنین این فناوری قادر است تحلیل‌های بلادرنگی از بحران‌های نوظهور ارائه دهد و در حل‌وفصل منازعات یاری رساند. با بهره‌گیری از تصاویر ماهواره‌ای و پلتفرم‌های هوش مصنوعی، امکان نظارت دقیق بر مناطق آسیب‌دیده فراهم شده و می‌توان تشخیص داد که کجا به مداخله صلح‌آمیز نیاز است؛ امری که منجر به کاهش زمان واکنش به بحران‌ها می‌شود .(Muhutdinova, 2025)

با تحلیل الگوهای رفتاری در مناطق بحرانی، هوش مصنوعی می‌تواند احتمال بروز تنش را پیش‌بینی کرده و به دیپلمات‌ها امکان دهد پیش از تشدید درگیری‌ها وارد عمل شوند. این ظرفیت برای نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد می‌تواند در تحقق مأموریت‌های حفظ صلح و امنیت بین‌المللی مؤثر واقع شود (Hasan, 2024) .همچنین با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی قادر است داده‌های وسیع از منابعی چون رسانه‌های اجتماعی و گزارش‌های دولتی را تحلیل کرده و با شناسایی درگیری‌های بالقوه، به پیش‌بینی نتایج و توسعه استراتژی‌های جلوگیری از تشدید درگیری‌ها کمک کند (Benaicha, 2024: 49-50).

در عین حال، این ابزارهای فناورانه می‌توانند مورد سوءاستفاده قرار گیرند. کارزارهای اطلاعات نادرست، فناوری‌های دیپ‌فیک و تبلیغات مبتنی بر هوش مصنوعی، تهدیدی برای یکپارچگی ارتباطات جهانی محسوب می‌شوند و می‌توانند دیپلمات‌ها و شهروندان را در معرض فریب قرار دهند (Mathew, 2024).

۳-۵-۱-نقش هوش مصنوعی در دیپلماسی محیط‌زیستی

هوش مصنوعی می‌تواند با ارائه تحلیل‌های بلادرنگ و تسهیل همکاری‌های بین‌المللی، محدودیت‌های دیپلماسی سنتی را پشت سر بگذارد، به‌ویژه در مذاکرات تغییرات اقلیمی که دقت و بینش‌های داده‌ای حیاتی هستند .(Roumate, 2021: 209) اصول هوش مصنوعی و یادگیری عمیق می‌توانند اثربخشی تدوین سیاست و مذاکرات بین‌المللی را بهبود بخشند. یادگیری ماشینی برای تحلیل داده‌های پیچیده مرتبط با تغییرات اقلیمی و پردازش زبان طبیعی (NLP) برای تحلیل گفتمان محیط‌زیستی و تقویت ارتباطات در مذاکرات استفاده می‌شود (Konovalova, 2023: 210).

هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های پیشرفته و مدل‌سازی پیش‌بینی‌کننده، دیپلماسی محیط‌زیستی را تقویت می‌کند و به دیپلمات‌ها کمک می‌کند تا بر برنامه‌ریزی استراتژیک تمرکز کنند. همچنین سیستم‌های نظارت محیط‌زیستی مبتنی بر هوش مصنوعی با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های بلادرنگ، دقت ارزیابی‌های تأثیرات محیط‌زیستی را بهبود بخشیده و از تفسیرهای نادرست جلوگیری می‌کنند .( Krzyżanowski, 2020: 211)

در سناریویی که دیپلماسی محیط‌زیستی کنیا با کمک هوش مصنوعی تقویت می‌شود، پذیرش اجتماعی و حفاظت در برابر دستکاری داده‌ها توانایی این کشور را برای مذاکره و اجرای مؤثر توافق‌نامه‌های محیط‌زیستی افزایش می‌دهد و به‌روزرسانی‌های بلادرنگ درباره تغییرات محیط‌زیستی فراهم می‌کند (Triwibowo, 2023: 223) .همچنین زیرساخت داده‌ای قوی و حمایت اجتماعی، از عوامل کلیدی موفقیت در بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای بهبود همکاری‌های بین‌المللی و پاسخ به چالش‌های اقلیمی در کنیاست .(Odhiambo, 2025: 223)

۲-چالش‌ها

۱-۲- نابرابری و توازن قدرت جهانی

نفوذ هوش مصنوعی در دیپلماسی بر توازن قدرت جهانی تأثیر می‌گذارد. کشورهایی که در توسعه این فناوری پیشرو هستند، در مذاکرات بین‌المللی برتری خواهند داشت و می‌توانند از توانایی‌های تحلیلی و پیش‌بینی هوش مصنوعی برای تأثیرگذاری بر سیاست‌های جهانی استفاده کنند. هوش مصنوعی ممکن است نابرابری‌های موجود در روابط بین‌المللی را تشدید کند، به‌طوری‌که کشورهای ثروتمند با دسترسی به ابزارهای پیشرفته‌تر، توانایی بیشتری در مذاکرات خواهند داشت .(Hasan, 202)

۲-۲- چالش‌های امنیت سایبری و داده‌ای

ادغام هوش مصنوعی در دیپلماسی می‌تواند امنیت سایبری را به خطر بیندازد زیرا این سیستم‌ها ممکن است هدف حملات قرار گیرند و اطلاعات دیپلماتیک را افشا کنند. بنابراین حفاظت از این ابزارها در برابر تهدیدات سایبری اهمیت زیادی دارد .(Hasan, 2024) همچنین برنامه‌های هوش مصنوعی می‌توانند خطراتی برای سیستم‌های اطلاعاتی و حریم خصوصی ایجاد کنند؛ ناشناس‌سازی داده‌ها پیش از پردازش باید تضمین شود .(Hachkevych, 2024: 7) استفاده از فناوری در ترجمه دیپلماتیک نیز به آسیب‌پذیری‌های امنیت داده‌ها منجر می‌شود .(Shahmerdanova, 2025: 42)

۳-۲-تضعیف قضاوت انسانی و ملاحظات اخلاقی

استفاده از هوش مصنوعی در دیپلماسی نگرانی‌هایی از جمله تضعیف قضاوت انسانی را به همراه دارد. دیپلمات‌ها به جز درک فنی، باید به تفاوت‌های فرهنگی و عاطفی نیز آگاه باشند که هوش مصنوعی قادر به درک آن‌ها نیست. همچنین تصمیم‌گیری‌های خودکار در شرایط حساس مانند تحریم‌ها یا درگیری‌های نظامی می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد و نیازمند نظارت انسانی است .(Hasan, 2024) نگرانی‌هایی نیز درباره تعصبات الگوریتمی و تداوم تعصبات موجود در داده‌ها وجود دارد .(Yan, 2024: 9)

۴-۲-دیپ‌فیک‌ها و بحران اعتماد

دیپ‌فیک‌ها می‌توانند با انتشار ویدیوهای جعلی از رهبران جهانی، مانند اعلام جنگ، به سرعت اعتماد بین‌المللی را از بین ببرند. اطلاعات نادرست به سلاح استراتژیک تبدیل شده‌اند و این تهدید واقعی، دیپلماسی را با بحران اعتماد روبرو کرده است .(EU Business School, 2025)

۵-۲- عدم شفافیت و سوگیری الگوریتمی

دکتر باجما به خطرات ذاتی “جعبه سیاه” در مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی اشاره کرد که فاقد شفافیت‌اند و ممکن است تصمیمات گمراه‌کننده‌ای ایجاد کنند. همچنین بیشتر مدل‌ها بر داده‌های غربی آموزش دیده‌اند که می‌تواند زمینه‌های سیاسی حساس را تحریف کند .(Bajema, 2024) این سوگیری‌ها باید در طراحی و آموزش مدل‌ها مورد توجه قرار گیرند.

۶-۲-رجمه دیپلماتیک و موانع فرهنگی

ابزارهای ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی با وجود مزایای پردازش سریع، در تفسیر دقیق تفاوت‌های فرهنگی و ظرافت‌های زبانی دچار چالش‌اند. این ابزارها ممکن است بر لحن یا معنای ترجمه تأثیر بگذارند و کلیشه‌ها را تقویت کنند .(Zouba’a, 2024: 42) همچنین اتکا بیش‌ازحد به این ابزارها می‌تواند تخصص انسانی را در ترجمه دیپلماتیک تضعیف کند( .(Yan, 2024: 9

۷-۲- بازتعریف نقش دیپلمات‌ها و مهارت‌های جدید

دیپلماسی در عصر هوش مصنوعی نیازمند بازتعریف نقش دیپلمات‌هاست. آن‌ها باید تفاوت‌های فرهنگی، پیچیدگی‌های فناورانه و چالش‌های اخلاقی را درک کنند تا بتوانند حقیقت را از فریب تشخیص دهند. تصمیم‌گیری نهایی همچنان به عهده انسان است و هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین ارزش‌های انسانی مانند صداقت و مسئولیت‌پذیری شود .(Mathew, 2024)

۸-۲- اخبار جعلی و اطلاعات نادرست در فضای دیجیتال

فناوری‌های دیجیتال، ارتباطات در زمان واقعی را ممکن کرده‌اند اما همراه با چالش‌هایی چون اطلاعات نادرست، دیپ‌فیک‌ها و کاهش اعتماد عمومی هستند. تمایز میان داده‌های واقعی و جعلی و درک هوش انسانی و اخلاق، در مواجهه با گسترش هوش مصنوعی ضروری است (CCHN, 2024: 5).

۹-۲– محدودیت‌های کاربردی هوش مصنوعی تولیدی (GenAI)

دکتر باجما به کاربرد ابزارهایی چون ChatGPT و Gemini در شبیه‌سازی سناریوهای دیپلماتیک پرداخت اما هشدار داد که این ابزارها هنوز در زمینه‌های پیچیده مانند تدوین متون مذاکره محدودیت دارند. همچنین تأکید کرد که مهندسی پرسش نقش کلیدی در بهره‌وری این ابزارها دارد .(Bajema, 2024)

۱۰-۲-لزوم تنظیم مقررات بین‌المللی

سازمان‌های بین‌المللی باید با همکاری یکدیگر، مقررات شفافی برای استفاده از هوش مصنوعی در دیپلماسی تدوین کنند. شفافیت الگوریتم‌ها، راستی‌آزمایی اطلاعات و پاسخگویی باید در این حوزه نهادینه شود .(Mathew, 2024)

۱۱-۲– درک محدود هوش مصنوعی از روابط انسانی

برای مذاکره‌کنندگان بشردوستانه، مدل‌سازی روابط انسانی توسط هوش مصنوعی با چالش‌هایی چون عدم درک تعصبات، احساسات و رفتارهای غیرمنطقی همراه است. موفقیت دیجیتالی‌سازی مذاکرات وابسته به توانایی هوش مصنوعی در درک احساسات و ظرافت‌های فرهنگی است .(CCHN, 2024: 31)

نتیجه‌گیری

تحول دیجیتال در عرصه روابط بین‌الملل، به‌ویژه با ورود هوش مصنوعی (AI)، پارادایم جدیدی در دیپلماسی ایجاد کرده است. هوش مصنوعی اکنون نه‌تنها به‌عنوان یک ابزار کمکی، بلکه به‌عنوان شریک راهبردی دیپلمات‌ها در تحلیل داده‌ها، طراحی سناریوها و تصمیم‌سازی مطرح است. این مقاله نشان داد که هوش مصنوعی چگونه می‌تواند نقش‌های متنوعی در فرآیندهای دیپلماتیک ایفا کند؛ از پیش‌بینی مواضع و رفتار طرف مقابل تا بهینه‌سازی ساختار مذاکرات چندجانبه در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و محیط‌زیستی.

نخست، کاربرد هوش مصنوعی در تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی روندها به دیپلمات‌ها این امکان را می‌دهد که با درک عمیق‌تری از تحولات ژئوپلیتیکی وارد میدان مذاکره شوند. الگوریتم‌هایی چون مدل‌های یادگیری ماشین، به‌ویژه در قالب یادگیری تقویتی (Reinforcement Learning)، توانسته‌اند تحلیل‌های دقیقی از مذاکرات قبلی ارائه دهند و پیشنهادهایی برای سناریوهای آینده تولید کنند. برای مثال، استفاده از ابزارهایی مانند ChatGPT و DQN برای تحلیل و پیش‌بینی مواضع دیپلماتیک، زمینه را برای آماده‌سازی مؤثر دیپلمات‌ها فراهم آورده است. این امر نه‌تنها موجب تسریع فرآیند تصمیم‌گیری می‌شود، بلکه به دقت تحلیل‌ها نیز می‌افزاید. بااین‌حال، داده‌های مغرضانه یا ناقص، می‌توانند خروجی‌هایی گمراه‌کننده تولید کرده و به تصمیمات بحران‌آفرین منتهی شوند.

در گام بعدی، هوش مصنوعی در تصمیم‌سازی و هدایت مذاکرات نقش مهمی ایفا می‌کند. تحلیل هم‌زمان داده‌های پیچیده نظیر افکار عمومی، تحرکات سایبری، شبکه‌های اجتماعی و گزارش‌های خبری، زمینه‌ساز تصمیم‌گیری دقیق‌تر و بلادرنگ است. الگوریتم‌های NLP توانسته‌اند مکالمات زنده را ترجمه و تفسیر کنند، و با شناسایی الگوهای رفتاری، میزان احتمال موفقیت مذاکرات را برآورد نمایند. برای نمونه، در مذاکرات اتحادیه آفریقا، کشور کنیا با بهره‌گیری از تحلیل احساسات مبتنی بر هوش مصنوعی، توانست درک بهتری از واکنش شرکای منطقه‌ای نسبت به مواضعش پیدا کند. این تجربه عملی نشان می‌دهد که فناوری چگونه می‌تواند ظرافت‌های دیپلماتیک را بهتر درک و تحلیل کند.

از سوی دیگر، نقش هوش مصنوعی در بهبود فرآیندهای مذاکراتی نیز چشمگیر است. حجم عظیمی از داده‌های دیپلماتیک که پیش‌تر نیازمند تحلیل دستی و وقت‌گیر بودند، اکنون در زمان واقعی پردازش می‌شوند. به‌ویژه در مذاکرات چندجانبه با ذینفعان متعدد مانند توافقات محیط‌زیستی یا تجاری، هوش مصنوعی توانسته است با مدل‌سازی سناریوهای مختلف، دیپلمات‌ها را در شناسایی نقاط بن‌بست و ارائه پیشنهادهای جایگزین یاری رساند. مطالعه موردی ابزار آتیلا، نمونه‌ای از ربات‌های دیپلماتیک است که بدون نیاز به یادگیری ماشینی، صرفاً با منطق و شبیه‌سازی توانست در بازی‌های مذاکره عملکرد مؤثری داشته باشد. این نمونه گرچه هنوز در محیط‌های آزمایشی استفاده می‌شود، اما قابلیت گسترش به مذاکرات واقعی را نیز دارد.

با این حال، نباید از چالش‌ها غافل بود. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها، تضعیف قضاوت انسانی در فرآیندهایی است که ذاتاً نیازمند شناخت موقعیتی، درک فرهنگی و مدیریت احساسات هستند. هوش مصنوعی، با تمام توان محاسباتی خود، هنوز در تفسیر ظرافت‌های انسانی در مذاکره ناتوان است. این نکته به‌ویژه در مذاکرات صلح یا موضوعات اخلاقی، اهمیت دوچندان دارد. علاوه بر آن، مسائلی چون سوگیری الگوریتمی، خطرات امنیت سایبری، تهدیدهای ناشی از دیپ‌فیک‌ها و انتشار اطلاعات نادرست نیز از چالش‌های جدی استفاده از AI در دیپلماسی محسوب می‌شوند. بحران اعتماد ناشی از استفاده ناصحیح از فناوری، می‌تواند به فروپاشی گفتگوهای بین‌المللی منجر شود.

از منظر عدالت جهانی، کشورهای توسعه‌یافته با دسترسی بیشتر به فناوری‌های پیشرفته، در مذاکرات بین‌المللی مزیت نسبی خواهند داشت و این موضوع ممکن است نابرابری‌های سیاسی موجود را تشدید کند. این مسئله ضرورت تدوین چارچوب‌های بین‌المللی برای تنظیم استفاده از هوش مصنوعی در دیپلماسی را نشان می‌دهد. نهادهایی مانند سازمان ملل می‌توانند در ایجاد قوانین اخلاقی، شفافیت عملکرد الگوریتم‌ها و پاسخگویی در تصمیمات خودکار نقش کلیدی ایفا کنند.

از سوی دیگر، بهره‌گیری از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزار مکمل، می‌تواند نیروی انسانی دیپلماتیک را از کارهای تکراری و بوروکراتیک آزاد کرده و آن‌ها را به سوی نقش‌های تحلیلی و استراتژیک هدایت کند. چت‌بات‌ها، ترجمه‌گرهای آنی و دستیارهای مجازی، از جمله ابزارهایی هستند که امروزه در حوزه‌های مختلف دیپلماتیک در حال استفاده‌اند. آینده این ابزارها، با درنظرگرفتن پیشرفت در پردازش زبان طبیعی و مدل‌های پیش‌بینی، بسیار نویدبخش خواهد بود.

در نهایت، مسیر آینده دیپلماسی هوشمند، در گرو هم‌افزایی انسان و ماشین است. هیچ‌یک به‌تنهایی قادر به مدیریت پیچیدگی‌های روابط بین‌الملل نخواهند بود. هوش مصنوعی، با سرعت، دقت و ظرفیت تحلیل بالا، می‌تواند مکمل قضاوت انسانی شود. دیپلمات انسانی با بهره‌گیری از ابزارهای فناورانه، می‌تواند سریع‌تر تصمیم بگیرد، استراتژیک‌تر عمل کند و مؤثرتر مذاکره نماید. شرط تحقق این هدف، برخورد آگاهانه، اخلاق‌مدار و مبتنی بر تنظیم‌گری با این فناوری است.

در مجموع، هوش مصنوعی نه تهدیدی برای دیپلماسی، بلکه فرصتی برای بازآفرینی آن در عصر دیجیتال است، مشروط بر آنکه به‌عنوان ابزار و نه جایگزین انسان تلقی شود. تنها در این صورت است که می‌توان از پتانسیل واقعی آن برای ساختن آینده‌ای مبتنی بر همکاری، درک متقابل و صلح پایدار بهره‌برداری کرد.

فهرست منابع:

1. Arsenault, A. (2020).Digital diplomacy: Navigating technological disruption in international affairs. Global Affairs, ۶(۳), ۲۶۷–۲۸۳. https://doi.org/10.1080/23340460.2020.1803498
2. Asadova, B. (2024). The role of translation in global diplomacy.Journal of Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, ۱۸.
3. Bajema, N. (2024, September 24). Generative AI in diplomacy and WMD non-proliferation: Navigating opportunities and challenges. Vienna Center for Disarmament and Non-Proliferation. https://vcdnp.org/generative-ai/
4. Barman, S. (2024). Digital diplomacy: The influence of digital platforms on global diplomacy and foreign policy. Vidya-A Journal of Gujarat University, ۳, ۶۱-۷۵.
5. Benaicha, M. E. A. (2024). Digital international interaction: Towards a new theory on international relations. Revista Relaciones Internacionales, 6, 27-54. https://doi.org/10.15359/ri.6.1
6. Bjola, C. (2022). Digital diplomacy as world disclosure: The case of the COVID-19 pandemic. Place Branding and Public Diplomacy, ۱۸(۱), ۲۲-۲۵. https://doi.org/10.1057/s41254-021-00242-2
7. Cavanaugh, L. (2024, November 19). UK bets big on AI-driven diplomatic services. GovInsider. https://govinsider.asia/intl-en/article/uk-bets-big-on-ai-driven-diplomatic-services
8. Centre of Competence on Humanitarian Negotiations. (2024). Thematic research: Humanitarian diplomacy. Frontline Negotiations. https://frontline-negotiations.org/wp-content/uploads/2024/11/Humanitarian-diplomacy-research-report-2024.pdf
9. Cimmino, J., & Rothschild, A. (2024). Diplomacy in the 21st century: Strengthening American diplomacy for the challenges of today and tomorrow. Scowcroft Center for Strategy and Security.
10. Dave de Jonge, & Rodriguez Cima, L. (2024). آتیلا: A negotiating diplomacy player based on purely symbolic A.I. In PRIMA 2024: Principles and practice of multi-agent systems (pp. 1-15). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-77367-9_1
11. EU Business School. (2025). How technology is redefining global affairs. EU Business School. https://www.euruni.edu/blog/deepfakes-ai-the-new-face-of-diplomacy/
12. Frey, C. (2024). Digital diplomacy: The impact of technology on modern diplomacy and foreign policy. Current realities and future prospects. Romanian Journal of European Affairs, ۲۴(۱), ۱۰۷-۱۲۶.
13. Garrido Rebolledo, V. (2025). Impact of the artificial intelligence on international relations: Towards a global algorithms governance. Revista UNISCI/UNISCI Journal, 67, 9-51. https://doi.org/10.31439/UNISCI-219
14. Hachkevych, A. (2024). The concept of AI diplomacy: Understandings and new shifts. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.10347.96808/1
15. (۲۰۲۴, June 25). UNU Generative AI series | Generative AI and diplomacy: What’s beyond? United Nations University. https://unu.edu/macau/event/unu-generative-ai-series-generative-ai-and-diplomacy-whats-beyond
16. Hasan, N. U. (2024, September 20). AI in global diplomacy: Opportunities and challenges – OpEd. Eurasia Review. https://www.eurasiareview.com/20092024-ai-in-global-diplomacy-opportunities-and-challenges-oped/
17. Höne, K. E., et al. (2019). Artificial intelligence and diplomacy: A new tool for an old trade. Diplo Foundation for the Ministry of Foreign Affairs of Finland.
18. Hossain, M. A., Azim, K. S., Jafor, A. H. M., Shayed, A. U., Nikita, N. A., & Khan, O. U. (2024). AI and machine learning in international diplomacy and conflict resolution. American International Journal of Multidisciplinary Research, 2(5). https://doi.org/10.62127/aijmr.2024.v02i05.1095
19. Hussain, S. S. (2024). Artificial intelligence and diplomacy: Transforming international relations in the digital age. Remittances Review, ۹(۱), ۹۸۸-۱۰۰۱. https://doi.org/10.33282/rr.vx9il.74
20. Jafarova, L. A. (2024). Political institutions in times of AI, and ethical aspects of the digitalization in politics. Polish Political Science Review, ۱۲(۱), ۵۸-۷۵. https://doi.org/10.2478/ppsr-2024-0004
21. Kamban, S. (2024, May 3). Will AI replace the diplomats? (Ukraine introduces AI spokesperson). Elephas. https://elephas.app/blog/will-ai-replace-diplomats
22. Kolade, T. M. (2024). Artificial intelligence and global security: Strengthening international cooperation and diplomatic relations. Archives of Current Research International, ۲۴(۱۱), ۲۳-۴۷. https://doi.org/10.9734/acri/2024/v24i11945
23. Konovalova, M. (2023). AI and diplomacy: Challenges and opportunities. Journal of Liberty and International Affairs, ۹(۲), ۵۲۰-۵۳۰.
24. Krzyżanowski, M. (2020). Digital diplomacy or political communication? Exploring social media in the EU institutions from a critical discourse perspective. In Digital diplomacy and international organisations. Routledge.
25. Kurbalija, J. (2024, October 16). Why will AI enhance, not replace, human diplomacy? DiploFoundation. https://www.diplomacy.edu/blog/why-will-ai-enhance-not-replace-human-diplomacy/
26. Lisenco, V. (2025). Digital diplomacy for peace: A new frontier in international relations. Revista Moldovenească de Drept Internațional și Relații Internaționale, ۲۰(۱), ۳۹-۵۲. https://doi.org/10.61753/1857-1999/2345-1963/2025.20.20-1.03
27. Mathew, S. (2024, September 21). Diplomacy and foreign policy in the age of AI: A new frontier of integrity and truth. Mainstream Weekly. https://www.mainstreamweekly.net/article15094.html
28. Mirzayev, E. (2024). Machine translation vs. human translation: A comparative analysis. Journal of Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, 31.
29. Molaee, A. (2025). AI embassies: A new frontier in cyber domain. Journal of Cyberspace Studies, ۹(۱), ۲۰۳-۲۲۷. https://doi.org/10.22059/jcs.2025.38.3498.1108
30. Moore, A. (2023). AI in diplomacy: Opportunities and challenges.
31. Mostafaei, H., Kordnoori, S., Ostadrahimi, M., & Banihashemi, S. S. A. (2025). Applications of artificial intelligence in global diplomacy: A review of research and practical models. Sustainable Futures, 9, 100496. https://doi.org/10.1016/j.sftr.2025.100486
32. Muhutdinova, R. (2025, April 11). AI and diplomacy: The next geopolitical battlefield? The Geopolitics. https://thegeopolitics.com/ai-and-diplomacy-the-next-geopolitical-battlefield/
33. Mungai, R. P., & Onyango, E. O. (2024). Integration of artificial intelligence on diplomatic practice in Kenya (2000-2024). Journal of African Interdisciplinary Studies, ۸(۱۱), ۲۱۱-۲۲۵.
34. Odhiambo, J. O. (2025). The role of artificial intelligence in Kenya’s environmental diplomacy: A foresight approach, by 2040. In Celebrating 60 years of Kenya’s environmental diplomacy (pp. 209-231). Legacy Publication.
35. Roumate, F. (2021). Artificial intelligence and digital diplomacy: Challenges and opportunities. Springer Nature.
36. Shahmerdanova, R. (2025). The role of translation in global diplomacy and international relations. Journal of Azerbaijan Language and Education Studies, 2(1), 34-48. https://doi.org/10.69760/jales.2025001003
37. Stanzel, V., & Voelsen, D. (2022). Diplomacy and artificial intelligence: Reflections on practical assistance for diplomatic negotiations (SWP Research Paper 1). Stiftung Wissenschaft und Politik, German Institute for International and Security Affairs. https://doi.org/10.18449/2022RP01
38. Stoltz, M. (2024). Artificial intelligence in cybersecurity: Building resilient cyber diplomacy frameworks. Unpublished manuscript, INR ۵۳۶۵, Spring 2024.
39. Theys, S. (2018).The international relations of the future: Introducing Artificial Intelligence to the discipline. International Studies Perspectives, 19(۴), ۳۹۲–۴۱۰. https://doi.org/10.1093/isp/eky003
40. Triwibowo, A. (2023). The prospect and limitations of digital diplomacy: The case of Indonesia. The Hague Journal of Diplomacy, ۱۹(۱), ۲۲۴-۲۶۹. https://doi.org/10.1163/1871191x-bja10176
41. Truby, J. (2025). Sino-Arab free trade agreements, AI diplomacy, and the realisation of AI and sustainability goals in the Middle East. Asian Journal of Law and Society, ۱-۲۵. https://doi.org/10.1017/als.2024.19
42. Varela, D. T. (2024). Diplomacy in the age of AI: Challenges and opportunities. Journal of Artificial Intelligence General Science (JAIGS), ۲(۱), ۱۰۱-۱۲۸. https://doi.org/10.60087/jaigs.v2i1.101
43. Yan, Z. (2024). The art of diplomatic discourse: Exploring the role of translation in international relations. International Journal of Frontiers in Sociology, ۶(۱), ۶-۱۱. https://doi.org/10.25236/IJFS.2024.060102
44. Yavuzcan, C. (2024, May 20). The use of artificial intelligence in foreign ministries. Diplomatist. https://diplomatist.com/2024/05/20/the-use-of-artificial-intelligence-in-foreign-ministries/
45. Yawar, M. E., Sharify, A. J., & Sadat, S. A. (2025). Artificial intelligence and international peace and security. Acta Globalis Humanitatis et Linguarum, ۲(۲), ۴۹-۶۱. https://doi.org/10.69760/aghel.02500205
46. Yıldırım, K. (2025, February 14). AI in diplomacy: How technology is transforming international relations. Retrieved from https://moderndiplomacy.eu/2025/02/14/ai-in-diplomacy-how-technology-is-transforming-international-relations/
47. Zouba’a, A. M. (2024). Translation and diplomacy: The role of translators in international relations. Journal of Language Studies, 8(9), 71-80.