توضیح مقدماتی:
این متن به یکی از موضوعاتی می‌پردازد که در قرآن هم به نوعی تأیید شده و از آن به عنوان یک واقعیت علمی یاد می‌شود. از گذشته‌های دور، مردم باور داشتند که ماه روی رفتار و احساسات انسان‌ها تأثیر دارد. جالب اینجاست که امروزه هم تحقیقات علمی این باور را کاملاً رد نکرده‌اند بلکه در برخی موارد، شواهدی برای تأثیرگذاری ماه پیدا شده است. این هم‌راستایی بین علم روز و گفته‌های قرآن، نشان‌دهنده عظمت و درستی این کتاب آسمانی است.
باور به تأثیر ماه بر خلق‌وخو از گذشته تا امروز
در مقاله‌ای از جان لونر (Launer, 2021) و مقاله‌ای دیگر از کریستال ری‌پول (Raypole, 2020)، درباره باورهای مردم به تأثیر ماه بر روحیه و رفتار انسان صحبت شده است.
در زمان‌های قدیم، مردم فکر می‌کردند ماه می‌تواند روی احساسات‌شان تأثیر بگذارد. حتی واژه‌هایی مثل «دیوانه» (lunatic) از واژه ماه (luna) گرفته شده‌اند. فیلسوفان یونانی و رومی مثل ارسطو هم باور داشتند که ماه بر روان انسان اثر دارد (Launer, 2021; Raypole, 2020).
حتی امروز هم بسیاری از روان‌پزشکان فکر می‌کنند که در شب‌های ماه کامل، بیماران روانی بیشتر دچار نوسانات خلقی می‌شوند. ری‌پول به تحقیقی اشاره می‌کند که نشان داده ۸۱ درصد روان‌پزشکان هنوز این باور را دارند (Raypole, 2020). البته هر دو مقاله می‌گویند که خیلی از این باورها ممکن است بیشتر به دلیل «سوگیری تأیید» باشند؛ یعنی چون مردم انتظار دارند در ماه کامل اتفاقی بیفتد، آن را بیشتر به خاطر می‌سپارند و ارتباط می‌دهند (Raypole, 2020; Launer, 2021).
شواهد علمی محدود اما قابل توجه درباره تأثیر ماه
تأثیر روی خواب و روحیه
یکی از مواردی که تحقیقات علمی تأیید کرده‌اند، اثر ماه بر خواب است. مثلاً لونر به پژوهشی اشاره می‌کند که نشان داده در شب‌های ماه کامل، افراد حدود ۲۵ دقیقه کمتر می‌خوابند و مغزشان واکنش‌پذیرتر می‌شود (Launer, 2021). ری‌پول هم می‌گوید خواب عمیق در این شب‌ها کمتر می‌شود و رسیدن به خواب REM (مرحله مهم خواب) طول می‌کشد. این موضوع می‌تواند روحیه افراد را بدتر کند و مشکلات روانی مثل اضطراب یا افسردگی را تشدید کند (Raypole, 2020).
ارتباط با اختلال دوقطبی
یکی از دانشمندان به نام «تام ور» (Tom Wehr) تحقیقات جالبی انجام داده است. او متوجه شد برخی بیماران دوقطبی، نوسانات خلقی دارند که با فازهای ماه هم‌زمان است؛ مثلاً حالات روحی‌شان هر ۱۴ یا ۱۳ روز تغییر می‌کرد (Launer, 2021). ری‌پول هم از تحقیقی می‌گوید که در آن، تغییرات خلقی دو نفر دقیقاً با ماه کامل یا ماه نو شروع می‌شد (Raypole, 2020). این یافته‌ها هنوز صد درصد قطعی نیستند اما نشان می‌دهند شاید ماه روی ریتم‌های درونی بدن برخی افراد اثر بگذارد.
مطالعه‌ای درباره خودکشی و فاز ماه در فنلاند
یک تحقیق دیگر در فنلاند (Meyer-Rochow et al. , 2021) به بررسی ۲۶۰۵ مورد خودکشی در طول ۲۳ سال پرداخت. این مطالعه نشان داد که در زنان زیر ۴۵ سال (قبل از یائسگی)، به‌خصوص در زمستان، خودکشی در شب‌های ماه کامل بیشتر رخ داده است.
مثلاً ۴۰ درصد از خودکشی‌های زنان در زمستان در شب‌های ماه کامل اتفاق افتاده، در حالی که این رقم در مردان فقط ۲۴.۳ درصد بوده است. این احتمال وجود دارد که ترکیبی از عوامل مثل کمبود نور در زمستان، تغییرات خواب و تغییرات هورمونی باعث این وضعیت شود (Meyer-Rochow et al. , 2021).
نقش خواب و افسردگی فصلی
در این تحقیق آمده که زمستان‌های تاریک فنلاند ممکن است باعث بدخوابی و افسردگی فصلی شود. زنان جوان به‌خصوص به این افسردگی حساس‌ترند و اگر در کنار این شرایط ماه کامل هم باشد، ممکن است مشکلات بیشتر شود (Meyer-Rochow et al. , 2021).
چرخه قاعدگی و هم‌زمانی با فاز ماه
برخی فرضیه‌ها می‌گویند چرخه قاعدگی زنان ممکن است با فازهای ماه هم‌زمان باشد. مثلاً گفته شده تخمک‌گذاری ممکن است بعد از ماه نو یا ماه کامل اتفاق بیفتد و این زمان‌ها با تغییرات روحی هم‌زمان می‌شود (Meyer-Rochow et al. , 2021). البته دانشمندان در این زمینه به توافق نرسیده‌اند.
عوامل محیطی و طبیعی دیگر
نویسندگان مقاله همچنین به عوامل طبیعی مثل تأثیرات گرانشی ماه یا طوفان‌های مغناطیسی اشاره می‌کنند که شاید روی مغز و هورمون‌های بدن اثر بگذارند. این عوامل می‌توانند سطح ملاتونین (هورمون خواب) یا سروتونین (هورمون شادی) را تغییر دهند و روی خلق‌وخو اثر بگذارند (Meyer-Rochow et al. , 2021).
در سوره انشقاق خداوند متعال فرموده اند:
وَالْقَمَرِ إِذَا اتَّسَقَ ﴿۱۸﴾لَتَرْکَبُنَّ طَبَقًا عَنْ طَبَقٍ ﴿۱۹﴾و سوگند به ماه چون کامل گردد (۱۸) که شما از حالى به حالى دیگر در آیید (۱۹)
فهرست منابع علمی:
Erren, T. C., & Lewis, P. (2019). Hypothesis: Folklore perpetuated expression of moon-associated bipolar disorders in anecdotally exaggerated werewolf guise. Medical Hypotheses, 122, ۱۲۹–۱۳۳. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2018.11.004
Launer, J. (2021). Light and gravity: Can the full moon really make you go mad? Postgraduate Medical Journal, 97(۱۱۵۴), ۸۳۱–۸۳۲. https://doi.org/10.1136/postgradmedj-2021-141300
Meyer-Rochow, V. B., Hakko, T., Hakko, H., Riipinen, P., & Timonen, M. (2021). Synodic lunar phases and suicide: Based on 2605 suicides over 23 years, a full moon peak is apparent in premenopausal women from northern Finland. Molecular Psychiatry, 26(۹), ۵۰۷۱–۵۰۷۸. https://doi.org/10.1038/s41380-020-0768-7
Naylor, E. (2010). Chronobiology of marine organisms. Cambridge University Press.
Raypole, C. (2020, September 17). Full moon effects: What research has discovered. Healthline. https://www.healthline.com/health/full-moon-effects
Wehr, T. A. (2018a). Bipolar mood cycles associated with lunar entrainment of a circadian rhythm. Translational Psychiatry, 8(۱), ۱–۶. https://doi.org/10.1038/s41398-018-0203-x
Wehr, T. A. (2018b). Bipolar mood cycles and lunar tidal cycles. Molecular Psychiatry, 23(۴), ۹۲۳–۹۳۱. https://doi.org/10.1038/mp.2016.263
