
زنبور عسل یکی از شگفتانگیزترین حشرات از نظر ساختار بدنی و عملکردهای بیولوژیکی است. بدن زنبور عسل از سه بخش اصلی تشکیل شده است: سر، سینه (تنه) و شکم. سر زنبور دارای چشمهای مرکب، شاخکها و قطعات دهانی مخصوص مکیدن و لیسیدن شهد است. در بخش سینه، سه جفت پا و دو جفت بال وجود دارد که به زنبور امکان پرواز و حرکت روی گلها را میدهد. شکم زنبور محل قرارگیری اندامهای گوارشی، تناسلی و زنبورداری مانند نیش است.
یکی از ویژگیهای جالب زنبور عسل داشتن دو معده است: یکی «معده عسلی» و دیگری «معده گوارشی». معده عسلی که به آن کیسه عسل نیز گفته میشود، در واقع بخشی از سیستم گوارشی است که برای ذخیره و حمل شهد گلها به کار میرود. زمانی که زنبور از گلها شهد جمعآوری میکند، این شهد در معده عسلی ذخیره میشود و در آنجا با آنزیمهایی ترکیب میگردد که فرآیند تبدیل به عسل را آغاز میکنند. زمانی که زنبور به کندو بازمیگردد، این شهد را از طریق دهان به زنبورهای کارگر دیگر انتقال میدهد تا در کندو ذخیره و تبدیل به عسل شود.
معده دوم یا معده گوارشی، عملکرد معمول معده را دارد و غذای مورد نیاز زنبور برای ادامه فعالیتهای روزانهاش را هضم میکند. در واقع اگر زنبور نیاز به انرژی فوری داشته باشد، میتواند بخشی از شهد را از معده عسلی به معده گوارشی انتقال دهد و آن را هضم کند. این سیستم دوگانه به زنبور اجازه میدهد هم برای خود تغذیه کند و هم برای کل کلنی غذا ذخیره نماید. شکم زنبور نیز علاوه بر جای دادن این اندامها، محل ترشح موم و همچنین نیش دفاعی زنبورهای کارگر است.
این ساختار پیچیده و هماهنگ بدن زنبور عسل باعث شده که این حشره بتواند نقشی حیاتی در گردهافشانی گیاهان و تولید عسل ایفا کند و به همین دلیل از اهمیت بالایی در چرخه طبیعت و کشاورزی برخوردار است.
تصویر آناتومی بدن یک زنبور عسل را به نمایش میگذارد اگر به قسمتهایی که در تصویر مشخص شده است دقت بفرمایید مشاهده میکنید که زنبور عسل دارای دو معده میباشد که یکی از معدهها بنام “stomach” که در تصویر به رنگ سبز مشخص شده است برای هضم شهد گلها ها و مواد غذایی که زنبور از آن تغذیه میکند کاربرد دارد و مقداری از شهد گلهایی که توسط زنبور مکیده شده است برای تأمین انرژی بدن جاندار به آن قسمت میرود و معدهای که در تصویر به رنگ نارنجی مشخص شده است و از آن بعنوان”hony stomach” نام برده شده است که ترجمه فارسی آن بعنوان معده عسل در نظر گرفته میشود برای تولید و ذخیره سازی عسل کاربرد دارد و بقیه شهد به این معده مخصوص میرود تا از آن عسل تولید بشود و زنبور عسل به وسیله این معده مخصوص خود شهد گلها و آب را به کندو حمل میکنند.
خداوند متعال در آیه ۶۹ سوره نحل فرموده اند:
ثُمَّ کُلِی مِنْ کُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلًا یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَهً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ﴿۶۹﴾
سپس از همه میوهها بخور و راه پروردگارت را فرمانبردارانه بپوى، از شکمهاى آنها شهدى رنگارنگ مىتراود که در آن شفاى مردمان است، در این براى اندیشه وران مایه عبرتى است
واژه “بُطُونِهَا”که در متن عربی به کار برده شده اشت به صورت “هُمَا” یعنی دومین شخص بکار برده شده است و به معنی دو یا دو شکم است که قرآن کریم دقیق ترین تعبیر را به این کار برده است و یکی از دلایل نزول قرآن کریم به عربی کامل بودن زبان عربی است.